Archeologisch onderzoek naar de "Oude Pastorij" van Sint-Huibrechts-Lille, 17 juli 2000 tot 31 augustus 2000
Op initiatief van de Heemkundige Kring van Sint-Huibrechts-Lille en in samenwerking met de gemeente Neerpelt, werd overgegaan tot een archeologisch onderzoek van het terrein, kadastraal vermeld als de "Oude Pastorij". Deze opgraving had plaats van 17 juli tot 31 augustus 2000, onder leiding van archeologe Marleen Geuens en kon tot een goed einde gebracht worden dankzij de enthousiaste inzet van de vrijwilligers en de materiële steun van de gemeente Neerpelt.
De site heeft een oppervlakte van zo'n 60 x 40 m en is omgeven door een ringgracht. In de jaren '60-'70 werd de gracht vooral gebruikt als stortplaats waardoor deze bijna volledig gedempt werd. Het terrein zelf, eigendom van de Kerkfabriek, was beplant met canada-populieren. In het najaar van 1999 werd door de Limburgse natuurreservaten, het Gemeentelijk Milieu-actieplan van Neerpelt en de Heemkundige Kring een project opgezet om de gracht rondom de oude pastorij van Sint-Huibrechts-Lille leeg te maken van allerlei stort en om binnenin een aangepaste beplanting te voorzien. Daar ook de bomen gekapt werden, was deze zomer dus het ideale moment om de opgravingen uit te voeren.
In In de archieven was niet veel bewaard in verband met de oude pastorijwoning aan de Broekkant. Enkele tekstfragmenten geven een bewijs van haar aanwezigheid o.a. in 1703 werd er een akkoord gesloten over de herstelling van de pastorij, die toen grotendeels was verwoest door troepen die in de omstreken hadden gelogeerd (ten tijde van de Spaanse Successie-oorlog 1702-1713).
- Een tweede fragment dateert uit 1818, toen pastoor Spierings in Sint-Huibrechts-Lille werd geïnstalleerd. Op dat moment was er geen pastorie meer, deze was ingestort.
Daarop werd begonnen aan de bouw van een nieuwe pastorij nabij de kerk. De parochianen gaven financiële steun en een deel van de bouwmaterialen werd bekomen door de afbraak van de oude pastorij en de bomen op de pastorale gronden. Na deze afbraak werd het omwalde gebied als moestuin gebruikt.
Vermits er van het terrein geen plannen meer bewaard zijn waarop het/de gebouw(en) gesitueerd staan, werden er voor het archeologisch onderzoek sleuven getrokken om de resten te lokaliseren. Deze werden na verloop van tijd al dan niet verder uitgebreid op basis van interessante spooraanduidingen. Op deze manier konden de resten van drie constructies ontdekt worden, allen noordoost-zuidwest georiënteerd en gelegen aan de westkant van het terrein. De toegang bevond zich waar-schijnlijk aan de oostkant en het terrein was via een brug over de gracht te bereiken.
Een eerste, kleinere, constructie was nog aan de oppervlakte zichtbaar. Het betrof een dubbele rij bakstenen op een fundering en dit alles in de vorm van een achthoek.
Een tweede constructie bestond uit resten van een stenen fundering in de vorm van een vierhoek (ca. 3 x 4m) met aan de westzijde twee kleine "uitsprongen" naar binnen toe.
Over de functie van deze gebouwen is nog weinig gekend, verder onderzoek van het gevonden materiaal is hiervoor noodzakelijk.
De derde constructie die werd blootgelegd heeft echter de meeste kans om de oude pastorij te zijn, gezien de geringe afmetingen van de twee andere constructies. Dit was echter ook het gebied dat het meest werd verstoord door de afbraak in het begin van de 19de eeuw en de latere exploitatie van het terrein. Hier werd een deel van een stenen gebouw teruggevonden alsook uitbraaksporen en veel bouwpuin. Het grondplan van de constructie blijft echter onduidelijk. Waarschijnlijk zijn er op deze plaats verscheidene bouwfasen geweest, te oordelen naar de sporen, waaronder ook enkele paalgaten. Het is mogelijk dat er zich op deze plaats in een vroeger stadium een houten con-structie bevond. Over de juiste afmetingen en het preciese grondplan van deze constructie zijn verschillende interpretaties mogelijk.
Het materiaal op deze site bestaat voornamelijk uit resten van aardewerk, glas, ijzer (nagels e.d.), kleipijpjes en bouw-materialen zoals baksteen, stukken vloertegel, leisteen en enkele resten van muurbezetsel. Ook werden af en toe resten van dierbeenderen gevonden en een muntstuk.
Wat de datering betreft, kan aan de hand van het aardewerk gezegd worden dat het merendeel van de scherven in de 17de en de 18de eeuw te plaatsen zijn. Dit stemt overeen met de gege-vens uit de archieven. Ook werden er enkele scherven aangetroffen die mogelijk uit de 15de en 16de eeuw stammen, maar deze zijn echter in de minderheid. Er werden verschil-lende types van aardewerk teruggevonden, nl. steenwerk of grès, majolica, Delfts aardewerk, geglazuurd en ongeglazuurd aardewerk, maar ook resten van porselein en zelfs enkele kleine scherven van Chinees porselein.
De voornaamste problemen die we tijdens deze opgraving ondervonden hebben, waren het slechte weer in juli, waardoor de sleuven een tijd lang onder water gestaan hebben en de nog aanwezige boomstronken en wortels die het werken op het terrein fysiek zwaar gemaakt hebben. Deze problemen zijn we echter te boven kunnen komen dankzij de steun van de Gemeente Neerpelt, van de Heemkundige Kring van Sint-Huibrechts-Lille en de vrijwilligers die ik bij deze gelegenheid dan ook alle wil bedanken voor hun enthousiaste inzet. Verder rest mij enkel nog ere-inspecteur A. Claassen te danken, alsook Dirk Pauwels van het IAP buitendienst Limburg, voor hun steun en advies.
François Joosten